Okręg Związku Inwalidów Wojennych RP na ziemi kujawsko-pomorskiej obchodził uroczyście 7 maja 2019 roku swoje stulecie powstania. Uroczystości te odbywały się pod honorowym Patronatem Wojewody Kujawsko-Pomorskiego Mikołaja Bogdanowicza i Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego przy wsparciu Prezydenta Miasta Bydgoszczy Rafała Bruskiego.
Od zebrania założycielskiego z kwietnia 1919 r. w Bydgoszczy istnieje Związek, którego funkcjonowanie przez koło powiatowe, później okręgowe realizowało swoje zadania statutowe pod przewodnictwem Juliana Szyperskiego.
Z inicjatywy kol. Eugeniusza Michała Andrzejewskiego trwały od 2017 roku sprawy uzgodnień budowlanych do postawienia obelisku w hołdzie żołnierzom inwalidom wojennych w stulecie powstania ZIWRP. I tak dzięki sponsorom, głównie przedsiębiorstwu SOLBET Sp. z o.o. w Solcu Kujawskim, PROMIT i PROMONT z Bydgoszczy i składkom od członków Związku, udało się zrealizować tą inwestycję, by 7 maja br. odsłonić obelisk.
Na skwerze Inwalidów Wojennych w Bydgoszczy odbyła się uroczystość jego odsłonięcia, poprzedzona Mszą Św. w Kościele garnizonowym w Bydgoszczy odbytą 28 kwietnia 2019 roku. Była kompania honorowa z pocztem sztandarowym wystawiona przez 1 batalion dowodzenia 1 Brygady Logistycznej. Przybyły sztandary siedmiu ogniw okręgowej struktury ZIW RP wraz ze sztandarem zarządu okręgowego. Były sztandary: Urzędu Marszałkowskiego, Miasta Bydgoszczy, organizacji kombatanckich, zaprzyjaźnionych szkół: Zespołu Szkół Budowlanych, VIII Liceum Ogólnokształcącego, Bydgoskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego, 16 Żeglarskiej Drużyny Harcerskiej. Przybyli mieszkańcy Miasta, władze administracyjno – samorządowe województwa i miasta, młodzież szkolna klasy mundurowej VIII LO i Zespołu Szkół Budowlanych, również przedszkolaki z 16.stki.
Powitania przybyłych na uroczystość dokonał wiceprezes zarządu okręgowego ZIWRP w Bydgoszczy płk w st. spocz. Eugeniusz Michał Andrzejewski słowami: „Z upoważnienia prezesa Zarządu Okręgowego Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej kol. kpt. w st. spocz. Jana Mocarskiego i prezydium zarządu otwieram uroczyste obchody setnej rocznicy powstania Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej na ziemi kujawsko-pomorskiej. Znajdujemy się wśród byłych żołnierzy i osób represjonowanych, którzy odnieśli rany i kontuzje w czasie działań wojennych. Są wśród naszego Związku Ci co przeżyli bitwę nad Bzurą, obronę Warszawy, walki powietrzne o Anglię, bitwę pod Lenino i o Monte Cassino, 63 dni heroicznych walk Powstania Warszawskiego, są Ci, którzy forsowali Odrę i Łabę, toczyli boje w oddziałach partyzanckich Polski Walczącej, zdobywali Berlin, prowadzili po 1945 roku walkę podziemną o niepodległość i zachowanie suwerenności. Są także Ci, którzy przeżyli gehennę nieludzkiej niewoli i unicestwienia w niemieckich obozach koncentracyjnych oraz sowieckich gułagów. Są również Ci, którzy podlegali represjom okresu stalinowskiego. Są wśród nas Kawalerowie Orderu Virtuti Militari - ostatni dwaj w Województwie Kujawsko-Pomorskim, którzy za swoje męstwo i poświęcenie zdrowia Ojczyźnie zostali wyróżnieni tym najwyższym orderem bojowym. Jest to kpt. w st. spocz. Jan Mocarski – prezes Zarządu Okręgowego i ppłk w st. spocz. prof. dr Zbigniew Kikiewicz – członek naszego Związku.
W ich to imieniu i z ich upoważnienia oraz władz zarządu okręgowego ZIW RP witam serdecznie na naszej dzisiejszej uroczystości, tu na skwerze Inwalidów Wojennych, w akcie odsłonięcia obelisku upamiętniającego żołnierzy inwalidów ze wszystkich wojen stoczonych w stuleciu niepodległej Rzeczypospolitej Polskiej, witam przedstawicieli władz administracyjnych i samorządowych województwa i Miasta Bydgoszczy, IPN, Wojska Polskiego, Policji i Straży Miejskiej, przedstawiciela duchowieństwa, przedstawicieli stowarzyszeń kombatanckich, pedagogów i młodzież oraz mieszkańców. Witam przedstawicieli środków masowej informacji. …Chylę czoła przed sztandarami i ich pocztami tak licznie zgromadzonymi na tej uroczystości, które towarzyszą nam w tym dniu doniosłego Jubileuszu tu przy obelisku.
Związek Inwalidów Wojennych RP jest organizacją, która powstała przed stu laty z poczucia braterstwa broni, żołnierskiej solidarności i potrzeby wzajemnej pomocy ludziom trwale okaleczonym na wojennych frontach. Dzisiaj, gdy historia wojny światowej jest tak odległa, a okaleczeni są w bardzo podeszłym wieku, to główny cel Związku stał się jeszcze bardziej aktualny i niezmienny. Jest nim troska o żołnierzy inwalidów - ludzi poszkodowanych przez wojnę i jej losy oraz obrona nabytych praw przez członków Związku. Współcześnie cel i zadania Związku oraz sympatyków zawierają 3 zawołania : pamięć, szacunek i pomoc. To istota działania dla stuletniego środowiska żołnierzy inwalidów.”
Aktu odsłonięcia obelisku dokonał ppłk w st. spocz. prof. Zbigniew Kikiewicz – Kawaler Orderu Virtuti Militari w asyście m.in. prezesa Związku Inwalidów Wojennych RP Elżbiety Kazubskiej, prezydenta Miasta Rafała Bruskiego, członka Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego Sławomira Kopyścia. Nestorowi Związku ppłk Zbigniewowi Kikiewiczowi sekretarz generalny Związku wręczył Krzyż 100.lat ZIWRP a poświęcenia obelisku dokonał proboszcz Kościoła Garnizonowego w Bydgoszczy ks. ppłk Tomasz Paroń. Delegacje złożyły wieńce i wiązanki kwiatów oraz znicze z ogniem pamięci. Zgodnie z ceremoniałem wojskowym był apel pamięci i salwy honorowe.
Po odsłonięciu obelisku uczestnicy udali się do sali konferencyjnej Urzędu Wojewódzkiego na galę uroczystości 100.lecia Związku. Tu uczestnicy obejrzeli wystawę dokumentującą historię i działalność statutową Związku. Odśpiewano Hymn z udziałem Wojskowej Orkiestry w Bydgoszczy. W imieniu wojewody Mikołaja Bogdanowicza powitał uczestników uroczystości w urzędzie wicewojewoda Józef Ramlau. O historii Związku na ziemi kujawsko-pomorskiej mówił wiceprezes zarządu okręgowego płk w st. spocz. Eugeniusz Michał Andrzejewski : „100 lat minęło, kiedy to w Warszawie zebrali się delegaci z całej Polski, w tym z Kujaw, Pomorza w składzie Wielkopolski /a był tam kol. Julian Szyperski/, aby powołać organizację o zasięgu ogólnokrajowym żołnierzy zranionych, kontuzjowanych, walczących na różnych frontach i w różnych armiach wielkiej wojny. Tą organizacją był i jest, od 1919 roku, Związek Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej. Powstała organizacja silna, świadoma swoich celów. Od chwili powstania Związku w Bydgoszczy - w 1919 roku, kierował nim, aż do wybuchu II wojny światowej, kol. Julian Szyperski. Julian - to żołnierz wielkiej wojny, okaleczony w 1916 roku pod Verdun, który powrócił do Bydgoszczy pod koniec 1918 roku. Po zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim na Ziemi Kujawsko-Pomorskiej powstawały liczne koła i grupy inwalidzkiego Związku. Ich członkowie zawsze byli waleczni, mimo swojego inwalidztwa a zebrania założycielskie koła Związku w Bydgoszczy, by odbywały się w polskiej mowie niektórzy przepłacili życiem. Młody Związek aktywnie wspierał powstańców z Powstania Wielkopolskiego mundurami i karabinami maszynowymi. Latem 1919 roku, gdy Ojczyzna znalazła się w niebezpieczeństwie wojny polsko-bolszewickiej, inwalidzi tworzyli bataliony ochotnicze. W następnych latach zabiegali, nawet z ofiarami, o realizację „ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i ich rodzin” przyjętej przez Sejm w 1921 roku. Rozwijano szkolenia zawodowe, podejmowano działalność gospodarczą. Nie dzielono inwalidów wojennych według nacji i wyznań, formacji i frontów.
Sztandar Związku kołu powiatowemu w Bydgoszczy ufundowano w 1924 roku i w 1929 roku, które współcześnie znajdują się w Muzeum Okręgowym. Działała własna orkiestra dęta. Dobrze prowadzono działalność gospodarczą. W 1937 r. w Bydgoszczy działacze Związku Inwalidów Wojennych wraz z kolegami ze Związku Ociemniałych Żołnierzy podjęli się budowy siedziby przy ul. Markwarta, pod nazwą „Dom Społeczny im. Marszałka Śmigłego – Rydza”. Budowę zakończono w połowie 1939 r., a uroczyste otwarcie wyznaczono na 3 września, lecz wybuch wojny zniweczył te zamierzenia. W nowo wybudowanym budynku umieszczono, oprócz pomieszczeń biurowych, bursę dla dzieci inwalidów wojennych i sierot wojskowych spoza miasta.
Warto dzisiaj przypomnieć przyjacielską wizytę w Bydgoszczy, w 1938 roku, prezesa Związku - posła na Sejm II RP, ociemniałego mjr Edwina Wagnera, który wizytował budowę tego Domu Związkowego, a który to w 1944 roku został zamordowany przez okupantów niemieckich. Współcześnie wspomina to wydarzenie w Bydgoszczy z kwietnia 1938 roku córka prezesa Edwina Wagnera pani Barbara Tumanowicz.
Związek, w skali całego kraju, działał nieprzerwalnie do 1940 roku, a w okresie II wojny światowej w strukturach podziemnych. Już w styczniu 1945 roku ZIWRP był pierwszą organizacją reaktywowaną w Bydgoszczy. Po wojnie, z nadzieją przystąpiono do odtworzenia struktur Związku, zyskano nawet nowe możliwości tworzenia placówek opieki zdrowotnej i społecznej dla inwalidów. Dorobiono się nawet znacznego majątku. Niestety, w miarę upływu czasu siły PRL-owskie starały się opanować Związek. Napotykali opór, więc w grudniu 1950 roku i w Bydgoszczy Związek uległ rozwiązaniu. To był wielki dramat rzeszy inwalidów wojennych. Po wojnie skomplikowane dzieje Rzeczypospolitej, to również komplikacje własnościowe z 1950 roku dla naszego Domu Związkowego w Bydgoszczy. W tym to roku przeszedł ten Dom przy ul. Markwarta na własność Skarbu Państwa. W 1956 roku zaczęło się ponowne odbudowywanie struktur Związku Inwalidów Wojennych. Dalsze dzieje Związku to bogactwo faktów, zastępy działaczy, osiągnięcia w doskonaleniu opieki nad inwalidami wojennymi i członkami ich rodzin, zabiegi o należyte świadczenia, o uhonorowanie. To także ustępstwa wymuszane przez Partię. Najważniejsza w działaniu Związkowym była jednak wzajemna pomoc, koleżeńskość, pamięć o samotnych, chorych, cierpiących.
Dzisiaj, gdy mamy przeddzień 80 rocznicy zakończenia okrutnej II wojny światowej najważniejsze zadania dla inwalidów z wojny są niezmienne od wielu lat: PAMIĘĆ, SZACUNEK I POMOC.”
Następnie prezes Związku Elżbieta Kazubska uhonorowała „Krzyżem 100 lat ZIW RP” wojewodę Mikołaja Bogdanowicza, prezesa zarządu SOLBET Marka Małeckiego – w którego imieniu medal odebrała wiceprezes zarządu Krystyna Rembiałkowska. Wyróżniono również członków Związku Jadwigę Kliniewską - obozowiczkę oraz Jana Mokwińskiego – osobę represjonowaną. Wręczono podziękowania okolicznościowe „Za dar serca w stulecie ZIW RP” dla Urzędu Wojewódzkiego – odebrał wicewojewoda Józef Ramlau, dla Urzędu Miasta – odebrała wiceprezydent Iwona Waszkiewicz a dla SOLBET Sp. z o.o. odebrała Krystyna Rembiałkowska.
Po gali uroczystości z zainteresowaniem wysłuchano Hymnu ZIW RP, który był śpiewany na zebraniach kół Związku do 1939 roku a koncert Wojskowej Orkiestry w Bydgoszczy pod batutą kapelmistrza mjr dr Dominika Sierzputowskiego spotkał się z wielkim zadowoleniem i aprobatą bogatego repertuaru z udziałem wokalistów. Nie zabrakło podziękowań i dyplomu dla orkiestry.
Miłą pamiątką dla uczestników uroczystości było otrzymanie od wiceprezesa zarządu okręgowego płk w st. spocz. Eugeniusza Michała Andrzejewskiego (autora) egzemplarza napisanej monografii o ZIW RP na ziemi kujawsko-pomorskiej w stulecie Związku a wydanej dzięki uprzejmości Marszałka Urzędu i jego pełnomocnika ds. kombatantów Marcina Swaczyny.
Opracował: E. Michał Andrzejewski